تعریف بهداشت حرفه ای:
علم پیشگیری از بیماری های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی شاغلین از طریق کنترل عوامل زیان آور محیط کار تعریف بهداشت حرفه ای می باشد. قلب برنامه های بهداشت حرفه ای کنترل عوامل زیان آور می باشد.
مهندسین بهداشت حرفه ای از طریق شناسایی، ارزشیابی و کنترل شرایط و عوامل زیان آور در محیط کار، حافظ سلامت نیروی کار می باشند. برای شناسایی عوامل زیان آور مهمترین گام آشنا بودن با عوامل زیان آوری می باشد که کارگر را تهدید می کند، آیا این عوامل را می شناسید؟
جنبه های قانونی در ارتباط با عوامل زیان آور محیط کار
موضوع پایش های محیطی و زیستی در مورد عوامل بیماری زا و زیان آور محیط کار به طور کامل از سوی قوانین کار و تأمین اجتماعی در کشورمان مورد حمایت قرار می گیرد. در موارد 92 ، 85 و 95 قانون کار و 88 و 91 قانون تأمین اجتماعی به صورت مستقیم و غیرمستقیم این حمایت ها دیده می شود.
عوامل زیان آور محیط کار:
تعاریف و طبقه بندی های فراوانی برای تقسیم عوامل زیان آور وجود دارد، در ادامه به یکی از رایج ترین این تعاریف می پردازیم.
1- عوامل زیان آور فیزیکی
در این بخش تنش های حرارتی، سر و صدا، نور و ارتعاش و پرتوها قرار دارند. در هر محیطی که کار کنیم با یک یا چند عوامل زیان آور در این دسته مواجهه داریم لذا برای کارایی و بهبود عملکرد کارکنان و افزایش بهره وری لازم است که عوامل زیان آور را شناسایی، اندازه گیری کنیم و اگر بالاتر از حدود استاندارد تعیین شده بود اقدامات لازم جهت کنترل و بهبود وضع موجود صورت گیرد.
2- عوامل زیان آور شیمیایی
به صورت کلی آئروسل ها که شامل طیف گسترده ای از مواد شیمیایی هستند در این دسته قرار می گیرند. کلیه مواد شیمیایی که به صورت جامد، مایع و گاز در محیط کار وجود دارند و در مواجهه با کارگر است در این بخش قرار می گیرند. دقت در اندازه گیری این دو بخش یعنی عوامل زیان آور فیزیکی و شیمیایی از اهمیت زیادی برخوارد است چرا که در محیط کار حتما با یک یا چند عوامل از این دسته ها مواجهه می شویم و اگر گزارش و اندازه گیری ما دقیق باشد کارفرما و مسئولین hse بسیار راحتر متوجه مشکل محیط کار می شوند و در حل عوامل زیان آور محیط گام می بردارند.
3- عوامل زیان آور بیولوژیک
در این دسته با میکروارگانیسم های بیماری زا مانند قارچ ها، ویروس ها، باکتری ها و…. سر و کار داریم. توجه به این قسمت در سرتاسر جهان همزمان با پاندمی کووید 19 رشد چشمگیری یافته است.
4- عوامل زیان آور روحی روانی (سایکولوژیک)
این بخش یکی از شناخته ترین شده بخش ها می باشد و شامل طیف بسیار گسترده ای از استرسورها روحی و روانی می باشد که بر سلامت و کارایی نیروی کار موثر است.
5- عوامل زیان آور ارگونومیک (مهندسی فاکتورهای انسانی)هر انسانی دارای محدودیت های ذاتی می باشد و نمی تواند خود را کاملا با کار تطابق بدهد، برای کاهش آسیب به انسان ها رهنمودهای علم ارگونومی با شعار تناسب کار با انسان یاری بخش ما می باشد. در این بخش با عواملی مانند طراحی محیط کار و ابزار آلات و … رو به رو هستیم.
نحوه شناسایی عوامل زیان آور
با توجه به گستردگی عوامل زیان آور و ضرورت حفظ سلامت نیروی کار، مرکز سلامت محیط و کار (زیر مجموعه وزارت بهداشت) به عنوان متولی اصلی برنامه های بهداشت حرفه ای در کشور اقدام به صدور مجوز برای شرکت های دارای صلاحیت در زمینه شناسایی، ارزشیابی و کنترل شرایط و عوامل زیان آور در محیط كار کرده است. شرکت های خدمات بهداشت حرفه ای یا آلاینده سنجی محیط کار موظف هستند با رعایت دستورالعمل ها، قوانین و الزامات معاونت های بهداشت که زیر مجموعه آن هستند نسبت به اجرای پروژه های سنجش عوامل زیان آور در محیط کار اقدام نمایند.