تاریخچه سیستم اعلان حریق

انسانها از دیرینه تا به امروز دریافتند که واکنش سریع در هنگام ایجاد حریق در کنترل آن نقش خیلی مهمی رو ایفا میکنه.

و امروزه لزوم  استفاده از سیستم اعلان حریق بر هیچ کس پوشیده نیست.

 در چند قرن­ اخیر، زمانی که کسی متوجه آتش سوزی می­ شد، نگهبانان شیفت شب با استفاده از زنگ دستی به گروه­ها یا ادارات آتش نشانی اعلام خطر می­کردند؛ یا خدمتکاران کلیسا زنگ­های کلیسا را به صدا در می آوردند؛ یا به وسیله سوت بخار کارخانه، به آتش نشانی خبر داده می­شد. متأسفانه این سیستم­ها خیلی دقیق نبودند و اغلب اداره آتش نشانی را به محل اشتباه راهنمایی می­کردند. اما با ظهور تلگراف که توسط ساموئل اف. بی. مورس اختراع شد، سیستم ­گزارش حریق به مأموران آتش نشانی دقیق تر و سریع تر شد.

در واقع این سیستم دقیق نبوده و در اکثر مواقع با خطای فردی و انسانی در اعلام مسیر آتش رو به رو  بوده است  که این امر باعٍ میشد که نیروهای امداد به اشتباه به محل غیر از محل حریق مراجعه کنند که  پس از ظهور تلگراف سیستم گزارش دهی حریق به مامور آتش نشانی دقیقتر و سریع تر انجام میشد.

در سال 1847، نیویورک اولین شهر ایالات متحده بود که ساخت سیستم اعلام حریق مورد نیاز را با ایجاد خط تلگراف، با نصب تیر در زمین … برای ارتباط اعلام حریق از شهرداری به ایستگاه­های آتش نشانی مختلف و با ساخت زنگ­های ناقوسی مختلف با استفاده از اختراع مذکور آغاز نمود. مهندس ارشد این شهر کورنلیوس اندرسون، وعده ساخت سیستم اعلام حریق پیشنهادی را در گزارش سالانه 1847 به طور خلاصه شرح داد. این سیستم تقریبا برای جلوگیری از وقوع تمامی اعلام­ های حریق اشتباه بود، و همزمان اعلام مربوط به حریق را در تمامی بخش­های شهر با اطمینان و سرعت ارسال می­کرد؛ که این می توانست وسیله­ای برای صرفه جویی سالانه در شهر تا مبلغی تقریباً برابر با هزینه نصب، تعمیر و نگهداری آن باشد.

در مارس 1851، ویلیام چنینگ، دکتر جوان و علاقمند به اطفاء حریق و موسی جی. فارمر راغب بودند که در شهر بوستون نوعی سیستم زنگ خطر شهری با استفاده از ریجستر چاپ ساموئل مورس در جزء اصلی سیستم نصب شود: این سیستم دارای 40 مایل (حدود 64 کیلومتر) سیم برای اتصال ایستگاه مرکزی به 40 جعبه­ سیگنال و 19 زنگ در کلیساها و مدارس و جایگاه­های آتش لوکوموتیو بود. این سیستم چند عیب فنی داشت اما پس از آنکه این معایب برطرف شد سیستم قادر به انتقال ضربه الکتریکی از چرخه کد قطع کننده مدار و ثبت کد مورس نقطه یا خط تیره در ریجستر چاپ بود.

در تاریخ 30 آوریل سال 1852، ظرف 24 ساعت که این سیستم­ها در سرویس قرار داده شدند، یک آلارم هشدار برای حریق از خیابان کازوی منتقل شد.

ویلیام چنینگ مقالات و سخنرانی­های بسیاری در مورد سیستم اعلام حریق بوستون ارائه داد، و در زمان سخنرانی خود در موسسه اسمیتسونیان در مارس 1855 بود که جان ان. گیمول رئیس پست و نماینده تلگراف کارولینای جنوبی برای اولین بار از وجود این اختراع جدید مطلع شد. گیمول بسیار تحت تأثیر توانایی سیستم چنینگ/ فارمر قرار گرفت و حقوق ساخت این سیستم اعلام حریق را اول در جنوب و غرب، و پس از آن برای کل کشور خریداری نمود. در سال 1856 گیمول به برادر قانونی خود جیمز ام. گاردینر

که دانش گسترده­ای در مورد ساعت­ها و دیگر مکانیسم­های پیچیده داشت پیوست. تا سال 1871 گاردینر و گیمول بهره­وری خط تولید خود را با استفاده از مدل های محور ارتجاعی جعبه­ های سیگنال اعلام حریق افزایش دادند و طراحی جعبه هشدار بدون تداخل کششی توسط ادوین راجرز و موسی جی. کران توسعه داده شد. در سال 1880 گاردینر طرحی برای از بین بردن تداخل امواج بین جعبه­ های اعلام حریق دارای ارسال همزمان به ثبت رساند. با وجود اینکه در اواخر قرن 19 سی و شش شرکت دیگر در صنعت تلگراف اعلام حریق وجود داشت شرکت گیمول 95 درصد سهم بازار ایالات متحده را در اختیار داشت.

گسترش سیستم تلگراف اعلام حریق عمومی در ایستگاه­های سرتاسر یک ساختمان، صرفه جویی بیشتری از زمان را در اخطار به اداره آتش نشانی بوجود آورد. سیستم دستی اعلام حریق برای اولین بار توسط راجرز ساخته شد و اختراع او با نام سیستم اعلام حریق کمکی ثبت شد. در 1885 جورج میلیکن پیشرفت­هایی در سیستم کمکی بوجود آورد که استفاده نامحدود از آن را در تمامی شهرهای ایالات متحده ممکن ­ساخت.

تا سال 1871 شرکت­های خصوصی، از جمله تلگراف منطقه ای آمریکا (ADT)، محافظ برق هولمز، و محافظ برق ردآیلند بوجود آمدند تا ارائه خدمات استفاده عمومی از ایستگاه های مرکزی در مناطق شهری جهت خدمات پیام رسانی و بعد از آن هشدار الکتریکی سرقت (دزدگیر) و سرویس اعلام حریق از طریق تلگراف را برای خانه­ها و شرکت­ها فراهم آورند. این سیستم­های اولیه از انواع سیستم اعلام حریق کمکی برای ارسال یک دور کد برای ارسال به پیام رسان و دو دور کد برای ارسال به اداره پلیس و سه دور کد برای اعلام فوری حریق استفاده می­کردند. استفاده از این نوع سیستم­های تلگراف همچنان رونق داشت تا اینکه مشکلاتی پیدا شد که موجب کاهش قابلیت اطمینان این سیستم­ها شد. چالش اصلی این بود که قطع یا زمین شدن حلقه مداری (Loop) که جعبه های سیگنال متصل به ایستگاه مرکزی را تغذیه می کند، می­تواند کل حلقه را غیر فعال کند، در نتیجه کاهش محفاظت از مشترکین ایستگاه مرکزی بوجود می­آید.

ایستگاه مرکزی کابل­های سیار به منظور تعمیر قطع شدگی کابل به علت حریق استفاده می نمود؛ و با افزایش سرعت دسترسی به محل­های وقوع حریق با استفاده از کابل­های وصل کننده مدال رسمی دریافت کرده بودند. اولین راه­حل­های تکنولوژیکی برای مشکل «قطع و زمین شدن» لوپ، در سال 1882 حاصل شد زمانی که چانسی اف. ام سی کولوح طرح حلقه ای (لوپ) را ثبت نمود که حلقه ام سی کولوح نامیده شد.

ویرایش سوم کتاب راهنمای بازرسی بیمه حریق که در سال 1923 انتشار یافت، اظهار داشت که “بهترین ارائه خدمت زمانی وجود خواهد داشت که نگهبان شیفت شب فقط برای یک هدف- نگهبانی، نه برای نظافت و نه برای اینکه خانواده­اش در آن ساختمان زندگی کنند استخدام شود که در مورد دوم، او اغلب در آپارتمان خود به جای گشت زنی ساختمان خواهد بود”.

در استانداردهای 1923 خدمات نگهبانی شب و هشدار حریق شرکت بیمه جی ای اظهار داشت که نگهبان شیفت شب باید از ساعت 6 بعدظهر تا 6 صبح و همچنین در طول روز یکشنبه، روزهای تعطیل و زمانی که اداره بیکار است هر ساعت یکبار به تمامی ایستگاه­های مورد تأیید سر بزند. برای نگهبانان شیفت شب استفاده از چراغ­های دستی که با روغن حیوانی می­سوزند مورد ترجیح است. استفاده از چراغ قوه برقی نیز تأیید شده است. این استانداردها از هیئت ملی بیمه کننده­های حریق نقل شده است، زمانی که سیستم اعلام حریق بخشی جدایی ناپذیر از اداره مرکزی محسوب می­شود، مخابره هشدار حریق توسط سیستم نظارت نگهبانی از هر وسیله دیگر بهتر است.

برسیم به برسی اولین آتش نشانی در کشور خودمان ایران

در این جا اولین سوالی که ذهن مخاطب رو درگیر میکنه این است که اولین آتش نشانی ایران کی و کجا احداث شده است؟‌

همه ما از خدمات میرزا تقی‌خان امیرکبیر در طول تاریخ نسبت به ایران اطلاعاتی داریم، در این فقره هم  صدراعظم  وقت، نخستین کسی بود که به اهمیت ایجاد یک سازمان آتش‌نشانی در تهران پی برد.

به گزارش ایسنا، ماهنامه «سرزمین من» در شماره ۹۷ خود نوشت: ناصرالدین شاه در یکی از سفرهایش به روسیه تزاری و هنگامی که از آستراخان عبور می‌کرد، به بازدید یکی از ایستگاه‌های آتش‌نشانی رفت. آتش‌نشانان ایستگاه، مانوری برای شاه برگزار کردند که باعث اعجاب و ذوق‌زدگی ناصرالدین شاه شد. گمان می‌شود که این دیدار جرقه‌ای بود برای ایجاد اداره اطفائیه یا همان آتش‌نشانی امروزی. هر چند به نظر پژوهشگران، تاریخ آتش‌نشانی در تهران به کمی قبل‌تر مربوط می‌شود.

امیرکبیر مدت‌ها بود که از خلل گزارش‌های مامورانش پی برده بود که دکان فلان یا فلان کاروان‌سرا یا بهمان‌خانه در آتش سوخته است و تا مردم از راه برسند و با بیل، خاک روی آتش بریزند و با دلوچه‌ها آب بیاورند مال و جان مردم یکسره بر باد رفته است و چه بسا قیصریه‌ای در آتش از میان رفته باشد.

امیرکبیر در این گزارش‌ها خوانده بود که چگونه چیلک‌های نفت در قهوه‌خانه‌ای شعله کشیده‌اند یا عدل‌های پشم در کاروان‌سرا یا تیمچه‌ای یکسره سوخته و به باد رفته است. گزارش‌هایی از این دست بسیار بود و صدراعظم به وفور با آنها برخورد کرده بود.

و این امر باعث شد  به فکر ایجاد راه حل برای این موضوع  باشد نخستین کوشش او برای تاسیس اداره آتش‌نشانی فقط طرحی بر روی کاغذ بود  و از دستوری شفاهی پیش‌تر نرفت اما در همان زمان، سفارت روس در تبریز و تهران شعباتی از اطفائیه برای سفارت خود فراهم کرده بودند. گفته می‌شود در اواخر دوره ناصری، فردی روسی در سه‌راه امین حضور تهران و نزدیک محله باغ پسته یک ایستگاه آتش‌نشانی ایجاد کرد تا از دکان‌هایی که تحت اجاره‌اش در آنجا بود، در مواقع ضروری محافظت کند. چون نهاد بلدیه برای نخستین بار در تهران پس از مشروطه و به ریاست دکتر خلیل‌خان سقفی معروف به علم‌الدوله پزشک مخصوص دربار بنیان نهاده شد، فکر اداره اطفائیه مجدد بر سر زبان‌ها افتاد اما از همان ساختار روسی فراتر نرفت.

در اواخر دوره قاجار یعنی یک سال پیش از برقراری حکومت جدید، بلدیه به دست یکی از افسران قشون متحدالشکل افتاد که پیش‌تر از اعضای قزاق‌خانه بود. کریم‌آقا بوذرجمهری که هنوز هم در محاورات کهنسالان تهرانی خیابانی به نام او گفته می‌شود، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی و در زمان کفالت بلدیه یک دستگاه اتومبیل آبپاش برای بلدیه تهیه کرد تا خیابان‌های خاکی تهران را آبپاشی کند اما همین دستگاه، مقدمه‌ای شد تا طی چند سال بعد اداره اطفائیه بر پایه همین یک دستگاه تاسیس شود.

در ابتدای تاسیس این اداره، هانری فردریش دوئل که از مکانیک‌های پروسی قشون بود به ریاست فنی این اداره منصوب شد. از دیگر روسای این اداره جدیدالتاسیس می‌توان از یکی از افسران مخالف بولشویک‌ها به نام کلنل وربا نام برد که در قزاق‌خانه قفقاز بود و پس از انقلاب اکتبر به ایران پناهنده شد و برای مدتی ریاست نظامی این اداره را به عهده داشت. تمام پرسنل این اداره از افراد قشون انتخاب شده و برخی نیز از درجه‌داران به شمار می‌آمدند.

این اداره در خیابان چراغ برق و در محل گاراژی به نام حسینی تشکیل شد که به سیداسدالله تاجر تعلق داشت. چندی بعد این اداره با حفظ سمت اطفاء حریق، در آبرسانی به مردم محلات نیز شرکت کرد. همین امر باعث شد این اداره چند دستگاه آبپاش دیگر نیز از آلمان خریداری کند و تعداد اتومبیل‌هایش را به شش برساند.

نخستین اداره آتش‌نشانی تهران در آذرماه ۱۳۰۷ خورشیدی و با استخدام شوفرهایی از قشون و گروهبان‌هایی از هنگ بهادران و آهنین تشکیل شد.

نخستین آتش‌سوزی که توسط این اسکادران جدید اطفاء شد و به ثبت رسید در روز هشتم مهرماه ۱۳۰۸ به وقوع پیوسته بود. در این آتش‌سوزی وسیع، سالن سینمایی که به بانوان تعلق داشت و به صنعتی مشهور بود در لاله‌زار طعمه حریق شد و با وجود تمامی کوشش‌های آتش‌نشانان نوپای تهرانی این سالن به تلی از خاکستر مبدل شد.

باتشکر از نگاه شما 

شرکت فنی مهندسی آتش مهار خلیج فارس