پوشش ضد حریق چیست و انواع آن کدام است؟
موضوع خسارات جانی و مالی ناشی از حوادث آتش‌سوزی، از دیرباز برای مردم نگران‌کننده بوده است. قطعاً وقتی راهی برای کاهش خسارات ناشی از این حوادث دلخراش وجود داشته باشد، بر هرکسی واجب است تا از آن استفاده کند. در حال حاضر انواع پوشش ضد حریق، فایر پروف یا «Fire Proof» وجود دارد که هریک بر روی سطح خاصی اجرا شده و از آن سطوح در برابر حریق محافظت می‌کنند. چگونگی عملکرد این عایق‌ها، شیوه کاربری و انواع آن‌ها را در ادامه به شما معرفی خواهیم کرد. اگر شما در آستانه‌ی ساخت یک بنای جدید هستید یا به هر صورتی کارتان با بناسازی ارتباط دارد، آگاهی از ساختار و شیوه اجرای انواع پوشش ضد حریق برای شما مفید خواهد بود. پس با ما همراه باشید.
پوشش ضد حریق چیست؟
چیستی پوشش ضد حریق را می‌توان با یک مثال بیان کرد: تصور کنید که یک ساختمان در اثر یک رویداد غیرمترقبه دچار حریق شده و افراد زیادی در آن حبس شدهاند. آتش‌نشان‌ها در راه هستند، اما آتش هر لحظه بیشتر زبانه می‌کشد و ممکن است قبل از رسیدن آتش‌نشان‌ها، همه چیز را بسوزاند و از بین ببرد. مردم در پایین ساختمان جمع شدهاند و هیچ راهی برای مهار آتش‌سوزی در ارتفاع بالای آن ساختمان بزرگ ندارند. مردم بیشتر نگران فرو ریختن اسکلت ساختمان هستند، چراکه با آن حجم از آتش‌سوزی، حتماً سازه‌های فلزی آن ذوب خواهند شد.
پس از چند دقیقه آتش‌نشان‌ها می‌رسند و اقدامات لازم برای مهار آتش را انجام می‌دهند. خوشبختانه تلفات جانی به بار نمی‌آید و تمام افرادی که در ساختمان حبس شده بودند نجات پیدا می‌کنند؛ تنها برخی از آنان دچار جراحات سطحی شدهاند که به راحتی درمان می‌شود. مردم از این رویداد متعجب هستند و برایشان عجیب است که حجم بزرگ حریق نتوانسته خسارات جدی به بار بیاورد. ایشان موضوع را از آتش‌نشان‌ها جویا می‌شوند و آتش‌نشان‌ها در پاسخ می‌گویند:
«بر روی تمام سطوح داخلی و خارجی این ساختمان از عایق ضد حریق استفاده شده. این عایق‌ها متورم شدهاند و از رسیدن حرارات به اسکلت داخلی سازه جلوگیری کرده‌اند. اگر این عایق‌ها وجود نداشتند، پیش از رسیدن ما، کل ساختمان به کلی دچار ریزش می‌شد و همه افراد داخل ساختمان در زیر آوار جان می‌سپردند!»
اهمیت استفاده از پوشش ضد حریق
در مثل فوق متوجه شدیم که وجود عایق‌های ضد حریق توانست تا رسیدن آتش‌نشان‌ها، تخریب سازه را به تأخیر بیندازد. ممکن است این تأخیر تنها چند دقیقه باشد، اما همین دقایق کوتاه می‌تواند باعث نجات جان انسان‌های زیادی شود. بسیاری از مردم همیشه در ترس گرفتار شدن در بین شعله‌های آتش به سر می‌برند. چراکه خاطرات ناشی از چنین حوادثی برای همیشه در ذهن انسان می‌ماند.
با توجه به اینکه بیشتر فعالیت‌های انسان در زمینه ساختمان‌سازی به سمت ایمنی هرچه بیشتر این ساختمان‌ها پیش می‌رود، وجود این عایق‌ها یکی از اولین اقداماتی است که می‌تواند در راستای این ایمن‌سازی انجام شود. مسئولیت انسانی هر فردی که در زمینه ساختمان‌سازی فعالیت می‌کند، اهمیت به وجه ایمنی سازه‌هایش خواهد بود. بنابراین اجرای چنین پوشش‌هایی، یک امر انسانی و ضروری است.
انواع پوشش ضد حریق پس از بروز حادثه حریق، منبسط می‌شوند و همین انبساط از نفوذ گرما به اسکلت‌های بتنی و فلزی ساختمان جلوگیری می‌کند. این مقاومت می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت دوام داشته باشد (بسته به نوع عایق). حتی در برخی موارد دیده شده که یک عایق حتی تا پنج ساعت نیز از سازه‌ها محافظت کرده است. پس اگر به هر دلیلی در یک ساختمان آتش‌سوزی اتفاق بیفتد، وجود فایرپروف می‌تواند نقطه اتکایی برای اهالی گرفتار در آن باشد.
از پوشش ضد حریق در چه مواردی استفاده می‌شود؟
تا به اینجا به صورت کلی با پوشش‌های ضد حریق آشنا شدیم، اما لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که اجرای پوشش ضد حریق در ساختمان‌های مسکونی یک، دو یا چند طبقه ضرورتی ندارد، مگر اینکه ساختمان مسکونی در یک زیربنای بسیار وسیع و با تعداد طبقات زیادی بنا شود. به طور کلی بیشترین استفاده از پوشش ضد حریق در موارد زیر خواهد بود:
- ساختمان‌های تجاری و پاساژ‌ها
- ساختمان‌های مسکونی با تعداد واحدهای قابل توجه
- سازه‌های دریایی مانند سکوهای نفتی و کشتی‌ها
- پالایشگاه‌های نفت، گاز و پتروشیمی
- سقف و دیوار تونل‌ها
- معادن زیرزمینی
- واحدهای تولیدی و کارخانجات
- انبارهای بزرگ نگهداری اجناس
- سوله‌های صنعتی
- و …..
امکان بروز حادثه حریق در مکان‌های نام برده بیشتر از هر مکان دیگری است. به همین خاطر وجود فایرپروف در این موارد ضروری است. اگرچه در نمونه‌های کوچک‌تر هم می‌توان چنین پوشش‌هایی را اجرا کرد، اما مکان‌هایی که امکان بروز حریق در آن‌ها بالاتر است، اولویت بیشتری برای اجرای ضد حریق دارند. بنابراین اگر هر سازه دیگری را می‌شناسید که در محیط آن فعالیت‌های انجام شده می‌تواند منجر به ایجاد آتش شود، اجرای پوشش ضد حریق در آن را جدی بگیرید.
۱۰ مزیت اصلی پوشش‌های ضد حریق
قطعاً فایرپروف‌ها مزیت‌های فراوانی برای ساختمان‌ها دارند. در واقع همینکه باعث نجات جان افراد و منابع از آتش می‌شوند، بزرگ‌ترین مزیت آن‌ها به شمار می‌آید. اما اگر بخواهیم سایر مزایای این پوشش‌ها را نام ببریم، گزینه‌های زیر را باید در نظر داشته باشیم:
- افزایش مقاومت سازه‌های داخلی
- عدم ایجاد گازهای سمی و خطرناک در برابر آتش
- عدم از بین بردن زیبایی ظاهری سازه‌ها
- ترمیم آسان در صورت آسیب دیدن
- قدرت چسبندگی بالا
- مقاوم در برابر شرایط جوی
- مقاوم در برابر ضربه و زنگ زدن
- قابل اجرا بر روی سازه‌های جدید و قدیمی
- قابلیت اجرای آسان با سرعت بالا
- مقاوم در برابر رشد باکتری، کپ و قارچ‌ها
مقاومت بالای فاپروف‌ها، علاوه بر مقاومت در برابر آتش، می‌تواند منجر به ایمن‌سازی سازه در برابر دیگر عوامل مانند ضربه و خوردگی یا باکتری‌ها شود. این مورد اهمیت استفاده از پوشش ضد حریق را بیشتر نمایان می‌کند.
مواد سازنده پوشش‌های ضد حریق
پوشش‌های ضدحریق از ترکیب مواد معدنی با سایر افزودنی‌های ضروری تولید می‌شوند. ماده اصلی این پوشش‌ها، ماده معدنی «ورمیکولیت» است که خاصیت ضد حریق بودن را به سایر افزودنی‌ها می‌بخشد. در واقع برخی از مواد زیرزمینی و معدنی به عنوان ضدحریق شناخته شدهاند که امروزه از همان مواد در ساخت فایرپروف‌ها استفاده می‌شود.
مواد معدنی دیگر مانند گچ و سیمان به همراه مواد آلی، دیگر مواردی هستند که در ایجاد چنین پوشش‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته این پوشش‌ها انواع مختلفی دارند که برای ساخت هرکدام از فرمول خاصی استفاده می‌شود. در ادامه به بررسی ماده اصلی سازنده این پوشش‌ها و همچنین انواع فایرپروف‌ها خواهیم پرداخت.
ورمیکولیت چیست و چه نقشی در ساختار ضد حریق‌ها دارد؟
ورمیکولیت یا «Vermiculite» یک ماده معدنی شبیه به کانی‌ها است که به عنوان اصلی‌ترین ماده سازنده عایق‌های ضد آتش شناخته شده است. ورمیکولیت با رنگ‌های قهوه‌ای تا طلایی در طبیعت وجود دارد. از جمله ویژگی‌های این ماده معدنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عایق صوتی
- عایق حرارت
- خنثی از نظر شیمیایی
- ۱۰۰ ٪ معدنی
- بدون بو و فسادناپذیر
براساس یافته‌های بدست آمده از این ماده معدنی، قدرت نسوزندگی آن بالاتر از ۱۲۵۰ درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته شده است. ورمیکولیت علی‌رغم خاصیت ضدحرارت بالایی که دارد، با منبسط شدن و متورم شدن در برابر حرارت و رسانایی بسیار پایینی که در برابر انتقال گرما دارد، بهترین ماده‌ای است که می‌تواند در ساخت فایرپروف‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. می‌توان گفت که این ماده، هرآنچه که یک پوشش ضد حریق نیاز دارد را در خود دارد. اما در ساختار صنعتی، آن را با مواد دیگری نیز ترکیب می‌کنند تا خاصیت چسبندگی آن نیز بیشتر شده و مقاومت آن نیز افزایش پیدا کند.
چند نوع پوشش ضد حریق وجود دارد؟
پوشش‌های فایرپروف در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هریک برای اجرا در سطوح مختلف ساختمان‌ها کاربرد دارند. در واقع نمی‌توان از فایرپروفی که در سازه‌های نفتی و پالایشگاهی استفاده می‌شود برای ساختمان‌های مسکونی هم بهره گرفت. معمولاً هر سطح به پوشش عایق مختص به خود نیاز دارد. اما اگر بخواهیم رایج‌ترین و پرکاربردترین فایرپروف‌های موجود را بررسی کنیم، گزینه‌های زیر را در دسترس خواهیم داشت:
شاید از روی نام این نوع پوشش تصور کنید که شبیه به سیمان است، اما هم رنگ و هم شیوه‌ی اجرای آن با سیمان‌هایی که ما می‌شناسیم، تفاوت دارند. این نوع از پوشش‌ها بر روی سطوح مختلف اسپری می‌شوند و پس از اجرا به رنگ سفید یا خاکستری کم‌رنگ درمی‌آیند. پوشش‌های سیمانی معمولاً در سازه‌های بتنی و فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از این سازه‌ها در برابر حرارت بالاتر از ۴۵۰ درجه‌ای محافظت می‌کنند. این پوشش‌ها معمولاً به صورت لایه‌های چند میلیمتری بر روی سطوح قرار می‌گیرند.
پوشش‌های ضد حریق پایه گچی نیز شبیه به پوشش‌های پایه سیمانی هستند که با تفاوت‌های جزئی عرضه می‌شوند و برای اجرای آن‌ها نیز از اندودهای پاششی استفاده می‌شود. البته لازم به ذکر است که پاشیدن و اسپری کردن این نوع از فایرپروف به تخصص نیاز دارد و هرکسی نمی‌تواند آن را بر روی سطح بپاشد. پوشش‌های سیمانی و گچی در برابر آتش منبسط می‌شوند و از گرم شدن اسکلت سازه‌ها جلوگیری می‌کنند.
رنگ‌های ضدحریق لایه نازک‌تری را بر روی سطح به جای می‌گذارند و وقتی در معرض حرارت شدید قرار بگیرند، کمی متورم شده و ساختاری زغالی پیدا می‌کنند. همین ساختار زغالی از انتقال حرارت به لایه‌های زیرین خودداری می‌کند. رنگ‌های فایرپروف قیمت بالاتری نسبت به پاشش‌های پایه گچی و سیمانی دارند و بیشتر در لایه‌های خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ چراکه از زیبایی نمای خارجی ساختمان‌ها جلوگیری نمی‌کنند.
بودهای ضدحریق ساختاری شبیه به داکت‌های کابل برق دارند و گرانترین نوع فایرپروف به حساب می‌آیند. این بوردها در اندازه‌های ۱۰ الی ۲۵ میلیمتری بر روی سطوح نصب می‌شوند. می‌توان بوردها را آسانترین و سریع‌ترین عایق قابل اجرا بر روی سطوح نام برد. اما در حال حاضر هیچ بورد ضد حریقی مورد سازمان آتش‌نشانی کشور قرار ندارد و نمی‌توان از آن استفاده کرد.
معمولاً در ساختمان‌ها از ترکیبی از ضدحریقهای پایه معدنی و رنگ‌های ضدحریق استفاده می‌شود؛ به طوری که در لایه‌های داخلی و خارج از دید از فایرپروف پایه گچی و سیمانی و در لایه‌های خارجی و قابل دید از رنگ‌های ضدحریق بهره می‌گیرند. با این حساب در پی اجرای پوشش‌های معدنی در لایه‌های داخلی، هزینه‌های اجرای فایرپروف را کاهش داده و با اجرای رنگ ضدحریق در لایه‌های داخلی از زشت شدن سازه خود جلوگیری می‌کنند.
فرق بین پوشش‌های ضدحریق اصلی و غیر اصلی در چیست؟
متأسفانه برخی از عایق‌های ضدحریق موجود در بازار از کشور دوست و همسایه چین وارد شده و از کیفیت کافی برای اجرا در ساختمان‌ها برخوردار نیستند. این عایق‌ها در ظاهر قابل تشخیص نیستند و تنها هنگامی که در برابر حرارت شدید قرار می‌گیرند، عملکرد نامناسبی از خود بروز می‌دهند که با عکس‌العمل فایرپروف‌های اصلی تفاوت دارد. برای مثال، وقتی یک فایرپروف اصلی در برابر حرارت قرار می‌گیرد، متورم می‌شود و از رسیدن دما به لایه‌های زیرین جلوگیری می‌کند؛ اما ضدحریقهای غیراصلی پس از منبسط شدن، گازهای سمی از خود متصاعد می‌کنند که ممکن است خود عامل خفگی محسوب شود.
با توجه به اینکه نمی‌توان از روی ظاهر و برند به غیراصلی بودن چنین پوشش‌های پی برد، بهترین کار آن است که فقط و فقط از مراکز معتبر عرضه کننده‌ی فایرپروفینگ، ضدحریقهای خود را تهیه کنیم.
پوشش‌های ضد حریق را چطور می‌توانیم سفارش دهیم؟
شرکت عرضه کننده انواع عایق ضد حریق «ایران پروف» با سابقه‌ای درخشان و تیمی متخصص، آماده‌ی ارائه انواع عایق‌های ضدحریق پایه معدنی، رنگ ضدحریق و دیگر انواع عایق‌های تخصصی است. شما می‌توانید قبل از سفارش خود، از مشاوران ارشد ایران پروف، مشاوره دریافت کنید تا بهترین و عالی‌ترین نوع فایرپروف را برای سازه خود در نظر بگیرید.
در واقع قبل از انتخاب هر عایق ضد حریق، باید مشخصات سازه خود را در اختیار عرضه کنندگان قرار دهید تا با توجه به کاربری ساختمان شما، متراژ و دیگر اطلاعات لازم، مناسب‌ترین نوع فایرپروف بر روی سطوح مختلف آن اجرا شود. اجرای نامناسب و اشتباهی این عایق‌ها می‌تواند کارایی آن‌ها را کاهش دهد. پس تنها با مشورت گرفتن از مهندسین آتش زبده‌ی ایران‌پروف می‌توانید از این موضوع به خوبی آگاه شده و بهترین انتخاب ممکن را انجام دهید.
سخن نهایی
پوشش ضد حریق می‌تواند از هر سازه‌ی بزرگ با کاربری مسکونی، صنعتی و تولیدی در برابر انواع آتش‌سوزی‌های سلولزی و کربنی محافظت کند. تنها باید نوع مناسبی از انواع پوشش ضد حریق را برای سازه خود انتخاب کرده و با روش مناسبی آن را اجرا کنید. معمولاً از اسپری و دستگاه‌های پاشش برای اجرای این پوشش‌ها بهره می‌گیرند، اما رنگ‌های ضد حریق با قلمو هم می‌توانند بر روی سطوح خارجی ساختمان‌ها به کار بروند. رنگ‌های فایرپروف پس از قرارگیری در برابر آتش و زغالی شدن، به ترمیم نیاز دارند.
این عایق‌ها همچنین می‌توانند از ساختمان‌ها و نماهای چوبی نیز محافظت کنند (در موارد خاص). بنابراین شناخت آن‌ها و همچنین تهیه آن‌ها از مراکز معتبر و دارای مجوز از اهمیت بسزایی برخوردار است. یادتان باشد که یک عایق اصلی، همیشه می‌تواند مایه‌ی آرامش اهالی ساختمان باشد. اما اگر به هر دلیلی از ایمنی این عایق‌ها مطمئن نباشید، همیشه نگران بروز آتش‌سوزی و فروپاشی سازه خواهید بود. پس حتماً قبل از خرید، بررسی‌های لازم را انجام داده و حتی در صورت گران‌تر بودن، عایق‌های اصلی را خریداری نمایید تا با خیالی آسوده سازه خود را بنا کنید.