آتش‌سوزی از فجایعی است که در مدت زمان کمی پس از شروع، اگر کنترل نشود، خسارات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت. همه ما آتش سوزی پلاسکو را به خاطر داریم. یکی از آتش‌سوزی‌هایی که به دلیل شدت و وسعت زیاد از کنترل خارج شد و خسارات مالی، و بدتر از آن خسارات جانی بسیاری برجای گذاشت. حال مسئله این است که ساختمان‌های بسیاری مانند پلاسکو وجود دارند که به دلیل شرایط مشابه، چنانچه در آنها آتش‌سوزی رخ دهد، همان فاجعه دوباره تکرار خواهد شد. در ادامه به دلایل وقوع آتش سوزی پلاسکو و خسارات مالی و جانی حاصل از آن می‌پردازیم.
علت آتش سوزی پلاسکو چه بود؟
براساس گزارش‌های بدست آمده از آتش نشانی تهران، حاضران در محل و سایر افراد وابسته به سازمان‌های مرتبط، چنین برمی‌آید که دلایل متعددی باعث بروز این فاجعه شده است:
- آتش‌سوزی از طبقه دهم پلاسکو آغاز شد. گفته می‌شود نشت گاز از اجاق پیک‌نیک و به دنبال آن زدن کلید برق، جرقه انفجار بوده است.
- ساختمان پلاسکو مجهز به سیستم لوله‌کشی گاز نبود. به همین دلیل کسبه در تمام طبقات از مواد آتش‌زا مانند نفت، گازوئیل و کپسول‌های گاز مایع استفاده می‌کردند. که وجود این مواد آتش را گسترش داد.
- به دلیل قدمت بالای ساختمان پلاسکو و عدم بازسازی تأسیسات در سالیان، سیستم سیم‌کشی و برق دچار مشکل بود.
- همانطور که می‌دانید، بسیاری از کسبه در حیطه تولید پوشاک فعالیت می‌کردند. به همین دلیل، وجود حجم بالای پارچه و پوشاک که آتشگیر هستند، باعث گسترش آتش در بین طبقات شد.
- با گسترش آتش‌سوزی، اسکلت فولادی ساختمان در دمای بالا شروع به تغیر شکل و افت مقاومت کرد.
- تغییر شکل سازه در نتیجه افت مقاومت باعث بروز خرابی پیشرونده شد. به این معنی که تغییر در یک بخش سازه به صورت سلسه‌وار در تمام سازه ادامه پیداکرد. متأسفانه نتیجه آن فروریزی ساختمان بود.
- جنس نمای ساختمان از پلیمر ترموپلاستیک بود که خود عاملی بر گسترش آتش است.
آنچه گفتیم مجموعه وقایعی است که در روز حادثه رخداد. بسیاری از این مشکلات در پی عدم توجه مالکان به بازسازی و نوسازی ساختمان و عدم استفاده از پوشش ضد حریق پیش‌آمد.
ساختمان‌های فرسوده بسیاری مانند پلاسکو وجود دارند، و بسیار ساختمان‌هایی در آینده ساخته خواهند شد. سؤال این است که این ساختمان‌های بزرگ مانند پلاسکو چه اقداماتی باید برای پیشگیری از حادثهای این‌چنینی انجام دهند.
اقدامات لازم برای پیشگیری از تکرار حوادثی مانند آتش سوزی پلاسکو چیست؟
- استفاده از سیستم اعلام و اطفای حریق، یکی از گزینه‌های مهم است. این سیستم‌ها تا بروز شعله‌های آتش صبر نمی‌کنند، بلکه با تشخیص دمای بالا و گازهای پرخطر اخطار آتش‌سوزی می‌دهند. به همین دلیل پیش از آنکه آتش‌سوزی به تعریف عام آن شروع شود، می‌توان آن را خنثی کرد.
- عدم استفاده از مصالح آتشگیر و پرخطر در نمای ساختمان. همانطور که به عنوان یکی از دلایل فاجعه پلاسکو به آن اشاره کردیم. نمای ساختمان بخشی است که نوسازی آن راحت‌تر از قسمت‌های دیگر است، پس در زمان بازسازی باید مصالح مناسب انتخاب شوند.
- استفاده از پوشش ضد حریق روی اسکلت و سازه‌های فولادی ساختمان می‌تواند از ریزش ساختمان در ساعات اولیه آتش سوزی جلوگیری کند.
- تعبیه راه‌های خروج اضطراری در ساختمان
- چنانچه امکان اعمال پوشش‌های ضد حریق در نوسازی ساختمانها وجود ندارد، سایر تمهیدات، مانند کپسول‌های آتشنشانی، اتصال به سیستم اداره آتشنشانی و رعایت اصول ایمنی از طرف ساکنان روشی است که می‌توان در پیش‌گرفت.
بیشتر بخوانید: مقاوم سازی ساختمان و سازه اسکلت فلزی در برابر حریق چگونه انجام می‌شود؟
ساختمان‌های مشابه پلاسکو که در معرض خطر هستند
شاید نتوانیم نام تمام ساختمان‌های کشور که در وضعیت بحرانی مانند پلاسکو هستند را نام ببریم اما می‌توانیم وضعیت آنها را شرح دهیم.
- فاکتور قدمت را اگر به عنوان دلیل فرسودگی درنظر بگیریم، می‌تواند یکی از علل باشد. اما به طور کلی ۱ ساله یا ۵۰ ساله بودن یک بنا در خطرپذیری آن تأثیر چندانی ندارد.
- چنانچه ساختمان در زمان عدم گستردگی استفاده از پوشش‌های ضد حریق ساخته شده است، یا به دلیل صرفه جویی در هزینه‌ها از این فاکتور چشم پوشی شده است، یکی از اصول اولیه غایب است.
- وجود مواد اتش‌گیر و عدم وجود سیستم اعلام حریق. این دو فاکتور در کنار یکدیگر احتمال بروز خارج از کنترل حادثه را افزایش می‌دهند.
- ساختمان هایی که مرکز پرخطر آن مانند آزمایشگاه یا سالن رنگریزی، نزدیک انبار و سایر بخش‌هایی است که مواد آتشگیر در آن وجود دارند.
- تأسیسات برقی ساختمان باید استاندارد باشد. از نظر طراحی سیستم برقی باید با در نظر گرفتن اصول ایمنی و کارایی مناسب طراحی شود. در کنار این مسئله نحوه نگداری و زمان نوسازی و تعویض نیز باید مشخص باشد.
- چنانچه ساختمان دستورالعمل نگهداری مشخصی نداشته باشد، جای نگرانی بسیار وجود دارد. این دستورالعمل سندی است شامل نحوه نگهداری و مراقبت از تأسیسات برق، گاز و ارتباطات.
- در نهایت باید گفت که ایمنی ۱۰۰ درصد وجود ندارد. بنابراین آگاهی تمام ساکنان یک ساختمان از اصول ایمنی و علائم بروز حریق بسیار مهم است. چنانچه افراد حاضر در یک ساختمان اطلاع کافی از این اصول ندارند، باید نسبت به یادگیری و آموزش آن اقدام شود.
خسارات جانی و مالی آتش سوزی پلاسکو
بسیاری در این فاجعه دچار خسارت شدند. با وجودی که تعدادی از واحدهای صنفی تحت پوشش بیمه بودند. تمام کسبه ساختمان پلاسکو، تولیدی‌ها و کالای خود را از دست دادند. طبیعی است که امرار معاش خانواده‌های بسیاری از این ساختمان تأمین میشد. پس از این فاجعه بسیاری شغل خود را از دست دادند. این تنها یک روی سکه است. مهم‌تر اینکه خانواده‌های بسیاری داغدار شدند. عده زیادی از آتشنشانان و همچنین مردمی که به دلایل مختلف در سختمان گیرافتاده بودند. متأسفانه فروریزی کامل ساختمان مهلت نجات را از تیم آتشنشانی و افراد گرفتار در محل گرفت.
سخن پایانی
فجایعی مانند آتش سوزی پلاسکو هرگز نباید رخ‌دهد. اما حال که چنین حادثهای در تاریخ ما رقم خورده است، باید آگاه باشیم که چه دلایلی باعث بروز آن شدند و با چه راهکارهایی می‌توان از بروز دوباره آنها جلوگیری کرد. اقدامات ایمنی در حین ساخت، تعبیه سیستم‌های امن تأسیساتی و مدیریت صحیح بحران، از مهم‌ترین فاکتورهایی است که مانع از چنین رخدادهایی می‌شود. برای ساختمان‌های قدیمی در این بین، امکان وقوع چنین حوادثی بیشتر است. خوب است تا آگاهی افرادی که در این ساختمانها کار یا زندگی می‌کنند درمورد اصول امنیتی و نحوه استفاده از وسایل اولیه آتشنشانی مانند کپسول افزایش یابد.